Aşılama her yıl enaz 2-3 milyon kişinin hayatını kurtarıyor. Günümüzde yaşam sürelerinin uzaması, tıbbi girişimlerde gelişmeler, organ nakli, kanser tedavilerindeki gelişmeler ve seyahatlerin artması erişkinlerin aşılanmasını önemli hale getiriyor. Anadolu Sağlık Merkezi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Salih Türkoğlu, 21-28 Nisan Dünya Bağışıklık Haftası’nda erişkin aşılamalarının önemine dikkat çekiyor ve hangiaşının ne zaman yapılması gerektiğini anlatıyor.
Erişkin aşılarının tıpkı çocukluktaki gibi gerekli olduğunu belirten Anadolu Sağlık Merkezi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Salih Türkoğlu, “Aşı olmaya karar veren bir erişkinin çocukluk aşı karnesi bulunmuyorsa tüm aşıları tekrarlamak için bir değerlendirme yapılması gerekiyor. Karnesi olanların ise difteri, tetanoz, boğmaca ve kızamık aşılarını tekrar etmesi uygun” diyor.
Türkiye’de, Sosyal Güvenlik Kurumu erişkinlerde şimdilik sadece grip, risk gruplarında pnömokok (zatürre) ve Hepatit B aşısını karşılıyor.
Bütün aşılarda anaflaksi denilen alerjik şok olasılığı bulunuyor. Bu nedenle aşıların bir sağlık kurumunda yaptırılması gerekiyor.
Hangi aşı, ne zaman yapılmalı?
Hastalıklardan korunmanın en ucuz yolunun doğru aşılama olduğunu belirten Prof. Dr. Türkoğlu, hangi aşının ne zaman olunması gerektiğini şöyle anlatıyor:
Tetanoz: Toksoid türde olan bu aşı, erişkin daha önce aşılanmamışsa 0, 1. ve 12. ay şeklinde üç doz, eğer aşılanma öyküsü varsa 10 yılda bir tekrarlanarak uygulanıyor. Gebelerde 2. ve 3. trimesterda öneriliyor. Travmalarda ise öykü dikkate alınmadan bir dozun mutlaka uygulanması gerekiyor.
Kızamık, kızamıkçık, kabakulak: Canlı tipteki bu aşı, kişi bağışık değilse 28 gün arayla iki doz olarak uygulanıyor. Kızamıkçık (rubella) doğurganlık yaşındaki kadınlarda bağışıklık yoksa öneriliyor. Bu kadınların aşı yapıldıktan sonra bir ay hamile kalmamaları gerekiyor. Virüse temas durumunda 72 saat içinde kızamık aşısı, immünoglobulin altı gün içinde uygulanabiliyor.
Grip: 65 yaş üzerindekiler, sık seyahat edenler, sağlık sektöründe çalışanlar, kalp, astım, diyabet, akciğer, AIDS, böbrek hastalığı olanlar, kanser tedavisi görmüş olanlar, kalabalık ortamda çalışanların grip aşısı olması öneriliyor. Aşının, grip salgını başlamadan önce, eylül ve ekim aylarında yapılması uygun olmakla birlikte, tüm kış boyunca, aşısız kişilerin aşılanması mümkün. Gebeliğinin ikinci ve üçüncü ayında olan kadınlar da grip aşısı yaptırabilir. Gribe neden olan virüsler her sene değiştiği için her yıl yeniden aşı yapılması gerekiyor.
Pnömokok: Etkinliği %60-64 oranında olan bu aşıyı astım dahil kronik akciğer hastalığı olanların, kronik kalp hastalarının, diyabetiklerin, kronik karaciğer hastalarının, böbrek yetersizliği olanların, dalak disfonksiyonu bulunanların ve HIV pozitif hastaların olması öneriliyor.
Hepatit A: Kronik karaciğer hastalığı olanlar, homoseksüel ilişkisi olan erkekler, laboratuvar çalışanları, Hepatit A’nın endemik olduğu bölgelere seyahat edenler başta olmak üzere, Hepatit A geçirmemiş tüm erişkinlerin aşılanması gerekiyor. 0, 6. ve 12. ayda üç doz olarak uygulanan aşı hamilelikte önerilmemekle beraber, emzirme döneminde uygulanabiliyor.
Hepatit B: Böbrek yetersizliği olanlarda, cinsel yolla bulaşan hastalık riski bulunanlarda, HIV pozitiflerde, kronik karaciğer hastalarında, sağlık çalışanlarında, Hepatit B’nin endemik olduğu yerlere seyahat edenlerde ve Türkiye’deki tüm erişkinlerde öneriliyor. %80-95 oranında koruyuculuğu olan Hepatit B aşısının 0, 1. ve 6. ayda yapılması gerekiyor.
Suçiçeği: Bağışık olmayan tüm erişkinler 4-8 hafta arayla iki doz su çiçeği aşısı olabiliyor. Özellikle yüksek riskli hastalarla yakın temasta olanlar, bulaştırma riski yüksek olanlar (öğretmenler, çocuk bakıcıları, öğrenciler, askerler, doğurganlık yaşındaki kadınlar, sık seyahat edenler) aşılanıyor. Aşı, bir ay arayla iki doz uygulanıyor. Aşıdan sonra bir ay içinde döküntü görülebiliyor.
Meningokok: Bağışıklık yetersizliği olanların yanı sıra yurtta kalan öğrencilerin ve askerlerin, Sahra altı Afrika ve Suudi Arabistan gibi endemik bölgelere seyahat eden yolcuların aşılanması gerekiyor.
Kuduz: Mesleki riski olan veterinerlerin, kuduz laboratuvarı çalışanlarının ve endemik bölgeye seyahat edenlerin mutlaka kuduz aşısı olmaları gerekiyor. Temas sonrası profilaksi 0, 3., 7., 14. ve 28. günlerde toplam beş doz şeklinde uygulanıyor. 10 günlük gözlem sonrası hayvanda kuduz gelişmezse aşılama kesilebiliyor.
HPV: 26 yaş altı tüm kadınlara, serviks kanserlerinin önlenmesi için uygulanıyor. Genital siğil, anormal PAP yayma veya HPV DNA pozitifliği aşıdaki HPV tipleriyle geçirilmiş enfeksiyon kanıtı olmuyor. Bu nedenle aşı her durumda öneriliyor.
Haemophilus Influenzae Tip B (Hib): Orak hücreli anemi, lösemi, HIV pozitif ve splenektomize hastalarda (11) uygulanması öneriliyor.
Anadolu Sağlık Merkezi
